Czerwiec – Miesiąc Zdrowia Psychicznego Mężczyzn

Męska psychika w cieniu stereotypów: o potrzebie zmiany narracji

Zdrowie psychiczne mężczyzn przez długi czas pozostawało na marginesie debaty publicznej i praktyki klinicznej. Chociaż zaburzenia psychiczne występują niezależnie od płci, to sposób ich doświadczania, rozpoznawania i leczenia bywa odmienny u kobiet i mężczyzn. Czerwiec – jako Miesiąc Zdrowia Psychicznego Mężczyzn – to okazja do podjęcia rzeczowej rozmowy o tym, jak płeć kulturowa (gender) wpływa na sposób radzenia sobie z cierpieniem psychicznym i dlaczego tak wielu mężczyzn wciąż nie otrzymuje potrzebnej pomocy.

Mężczyźni i zdrowie psychiczne – ukryte dane

Dane epidemiologiczne pokazują wyraźną dysproporcję między zgłaszalnością a rzeczywistą skalą problemu. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), globalnie to mężczyźni są w większości sprawcami skutecznych prób samobójczych – mimo że kobiety częściej podejmują próby samobójcze jako takie. W Polsce niemal 80% zgonów samobójczych dotyczy mężczyzn.

Jednocześnie mężczyźni rzadziej korzystają z pomocy psychologicznej, rzadziej zgłaszają objawy depresji i lęku, a ich cierpienie psychiczne bywa diagnozowane później – lub wcale. Powody tego zjawiska mają zarówno charakter kulturowy, jak i psychologiczny.

Męskość a wyrażanie emocji – co mówi psychologia?

Psychologia rozwojowa i społeczna od lat wskazuje, że proces socjalizacji chłopców przebiega w dużej mierze wokół idei samodzielności, siły, kontroli i unikania okazywania słabości. W literaturze mówi się o tzw. normatywnej męskości hegemonicznej (Connell, 1995), która zakłada, że „prawdziwy mężczyzna” powinien być twardy, opanowany, niezależny i odporny emocjonalnie. Emocje takie jak smutek, lęk, wstyd czy poczucie zagubienia są z tej perspektywy uznawane za niewłaściwe lub „niemęskie”.

W efekcie wielu mężczyzn nie ma przestrzeni (wewnętrznej i zewnętrznej), by otwarcie doświadczać i wyrażać swoje emocje. Reakcje na stres i kryzys przyjmują często formy bardziej „akceptowalne” kulturowo – agresję, wycofanie, pracoholizm, uzależnienia, unikanie kontaktu emocjonalnego. W psychoterapii mówi się czasem o „męskiej depresji maskowanej”, która nie przejawia się klasycznym obrazem smutku i rezygnacji, ale raczej drażliwością, brakiem zaangażowania i impulsywnością.

Systemowe i społeczne bariery

Oprócz czynników jednostkowych i kulturowych istnieją także bariery systemowe. W wielu krajach, również w Polsce, dostęp do specjalistycznej pomocy psychicznej wciąż jest utrudniony, a mężczyźni – szczególnie w wieku produkcyjnym – rzadko znajdują czas i przestrzeń na refleksję nad własnym stanem emocjonalnym. Z perspektywy społecznej mężczyzna funkcjonujący „wydajnie” – pracujący, niebędący w widocznym kryzysie – często nie jest postrzegany jako osoba potrzebująca wsparcia, nawet jeśli wewnętrznie przeżywa ogromne napięcie.

Dodatkowo, mężczyźni zgłaszający problemy psychiczne nierzadko obawiają się stygmatyzacji – zarówno w środowisku zawodowym, jak i prywatnym. Lęk przed oceną i etykietą „słabości” bywa skutecznym hamulcem przed podjęciem leczenia.

Jak wspierać zdrowie psychiczne mężczyzn?

1. Edukacja psychologiczna i dekonstrukcja stereotypów
Potrzebujemy społecznej zmiany narracji o tym, czym jest męskość. Mówienie o emocjach, proszenie o pomoc, udział w terapii – to nie oznaki słabości, lecz dojrzałości psychicznej. Kampanie społeczne i działania edukacyjne mogą skutecznie zmniejszać barierę wejścia w proces pomocy.

2. Wrażliwość w relacjach codziennych
Wspieranie mężczyzn nie polega na „naprawianiu ich”, ale na tworzeniu relacji, w których mają prawo czuć i mówić o sobie bez presji. Czasem wystarczy zadać proste, szczere pytanie: „Jak się masz, tak naprawdę?”.

3. Ułatwianie dostępu do pomocy
Rozwój psychoterapii online, grup wsparcia, poradni środowiskowych czy programów profilaktycznych kierowanych do mężczyzn może przełamywać barierę pierwszego kontaktu ze specjalistą.

Zdrowie psychiczne mężczyzn to wciąż temat niedostatecznie rozpoznany i często przemilczany – również przez samych zainteresowanych. Tymczasem zdrowie psychiczne nie ma płci – ma człowieka.
Czerwiec to dobry moment, by zacząć zmieniać sposób, w jaki myślimy o emocjach, sile i męskości.
Prawdziwa siła zaczyna się tam, gdzie pojawia się szczerość wobec siebie i gotowość, by zadbać o swoje wnętrze.